Phân bổ thuế giá trị gia tăng đầu vào là một nghiệp vụ quan trọng giúp doanh nghiệp xác định chính xác phần thuế được khấu trừ khi có hoạt động vừa chịu thuế, vừa không chịu thuế GTGT. Việc thực hiện đúng quy định không chỉ giúp kê khai thuế chính xác mà còn hạn chế rủi ro trong quá trình kiểm tra, quyết toán. Để hiểu rõ cách phân bổ và áp dụng thực tế hiệu quả, bạn có thể tham khảo hướng dẫn chi tiết từ chuyên gia kế toán tại ketoan.vn.
1. Quy định về phân bổ thuế GTGT đầu vào chịu thuế và không chịu thuế
Theo Khoản 9, Điều 1 Thông tư 26/2015/TT-BTC (sửa đổi, bổ sung Khoản 2, Điều 14 Thông tư 219/2013/TT-BTC), Bộ Tài chính quy định rõ nguyên tắc xác định và phân bổ thuế giá trị gia tăng đầu vào đối với hàng hóa, dịch vụ, kể cả tài sản cố định, khi được sử dụng đồng thời cho hoạt động chịu thuế và không chịu thuế GTGT, cụ thể như sau:
- Đối với thuế giá trị gia tăng (GTGT) đầu vào của hàng hóa, dịch vụ (bao gồm cả tài sản cố định) được sử dụng đồng thời cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa – dịch vụ chịu thuế và không chịu thuế GTGT, doanh nghiệp chỉ được khấu trừ phần thuế GTGT đầu vào tương ứng với phần hàng hóa, dịch vụ dùng cho hoạt động chịu thuế GTGT. Phần thuế đầu vào liên quan đến hoạt động không chịu thuế sẽ không được khấu trừ.
- Doanh nghiệp có trách nhiệm hạch toán riêng phần thuế GTGT đầu vào được khấu trừ và phần không được khấu trừ. Trường hợp không thể hạch toán riêng, số thuế GTGT đầu vào được khấu trừ phải được xác định theo tỷ lệ (%) giữa doanh thu từ hoạt động chịu thuế GTGT và doanh thu không phải kê khai, tính thuế GTGT, so với tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ bán ra, bao gồm cả doanh thu không phải kê khai hoặc không tính thuế mà không hạch toán riêng được.
- Đối với doanh nghiệp có hoạt động vừa chịu thuế, vừa không chịu thuế GTGT, hàng tháng hoặc hàng quý cần tạm thời phân bổ số thuế GTGT đầu vào được khấu trừ đối với hàng hóa, dịch vụ, tài sản cố định mua vào trong kỳ. Cuối năm, doanh nghiệp phải tính toán và phân bổ lại chính xác số thuế GTGT đầu vào được khấu trừ của cả năm, đồng thời kê khai điều chỉnh phần thuế đã tạm phân bổ theo tháng hoặc quý để bảo đảm phù hợp với thực tế và đúng quy định của pháp luật thuế.
2. Cách phân bổ thuế giá trị gia tăng đầu vào
Để thực hiện đúng quy định, kế toán cần nắm rõ cách phân bổ thuế giá trị gia tăng đầu vào trong từng trường hợp cụ thể. Việc xác định đúng phương pháp giúp doanh nghiệp khấu trừ thuế chính xác, tránh sai sót và đảm bảo tuân thủ pháp luật thuế.
2.1 Trường hợp tách riêng được tiền thuế GTGT đầu vào chịu thuế và không chịu thuế
Trong trường hợp doanh nghiệp có thể xác định rõ thuế GTGT đầu vào được sử dụng cho từng loại hoạt động, việc xử lý sẽ trở nên đơn giản hơn và minh bạch hơn trong khâu hạch toán. Cụ thể:
- Nếu dùng cho hoạt động chịu thuế GTGT: Được khấu trừ toàn bộ số thuế GTGT đầu vào;
- Nếu dùng cho hoạt động không chịu thuế GTGT: Phần tiền thuế GTGT đầu vào sẽ không được khấu trừ.
2.2 Trường hợp không thể tách tiền thuế GTGT đầu vào chịu thuế và không chịu thuế
Trong trường hợp doanh nghiệp không thể tách riêng phần thuế giá trị gia tăng (GTGT) đầu vào dùng cho hoạt động chịu thuế và không chịu thuế, thì số thuế GTGT được khấu trừ sẽ được xác định theo tỷ lệ phần trăm (%).
Cụ thể, tỷ lệ này được tính dựa trên mối tương quan giữa doanh thu chịu thuế GTGT và doanh thu không phải kê khai, tính thuế GTGT so với tổng doanh thu của hàng hóa, dịch vụ bán ra trong kỳ — bao gồm cả phần doanh thu không phải kê khai hoặc không tính thuế mà không hạch toán riêng được.
Cách tính được thực hiện theo công thức:
| Thuế GTGT được khấu trừ | = | Thuế GTGT đầu vào dùng cho hoạt động chịu thuế và không chịu thuế | x | DT chịu thuế GTGT + DT không phải kê khai tính nộp thuế GTGT |
| Tổng doanh thu |
Trên thực tế, những khoản chi phí thường phải áp dụng cách phân bổ này là các hóa đơn GTGT của dịch vụ sử dụng chung, chẳng hạn như điện, nước, chi phí tiếp khách, văn phòng phẩm hoặc dịch vụ thuê ngoài, bởi chúng phục vụ đồng thời cho cả hoạt động chịu thuế và không chịu thuế GTGT.
3. Ví dụ minh họa thực tế
Công ty TNHH ABC hoạt động trong lĩnh vực sản xuất bàn ghế văn phòng và phát triển phần mềm tin học, thực hiện kê khai thuế GTGT theo quý. Trong quý II/2020, tình hình sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp có các số liệu sau:
- Doanh thu bán ra:
- Ngày 12/08/2020, công ty xuất bán 01 bộ bàn ghế văn phòng cho Công ty XYZ với giá 8.000.000 đồng/bộ (chưa bao gồm thuế GTGT 10%).
- Ngày 20/08/2020, công ty bán 01 phần mềm tin học cho Công ty XYZ với giá 5.000.000 đồng. Lưu ý: phần mềm thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT.
- Chi phí mua vào:
- Tháng 4/2020, doanh nghiệp mua 10 m³ gỗ ván ép với giá 1.000.000 đồng/m³, thuế suất 10%, phục vụ cho sản xuất bàn ghế (hoạt động chịu thuế GTGT).
- Tháng 6/2020, công ty thanh toán hóa đơn điện, nước trong kỳ với giá trị 10.000.000 đồng (chưa thuế), thuế suất 10%.
- Xác định và phân bổ thuế GTGT đầu vào
- Phần thuế GTGT đầu vào của gỗ ván ép được sử dụng riêng cho hoạt động chịu thuế (sản xuất bàn ghế), nên được khấu trừ toàn bộ theo quy định.
- Ngược lại, khoản thuế GTGT của hóa đơn điện, nước trong tháng 6/2020 liên quan đồng thời đến cả hoạt động chịu thuế (sản xuất bàn ghế) và không chịu thuế (sản xuất phần mềm). Vì vậy, công ty phải thực hiện phân bổ phần thuế này theo tỷ lệ doanh thu.
Số thuế GTGT đầu vào dùng chung cần phân bổ là:
10.000.000đ × 10%=1.000.000đ
Áp dụng công thức tính số thuế GTGT được khấu trừ vào số liệu cụ thể, ta có:
1.000.000 x (8.000.000 / (8.000.000 + 5.000.000) = 615.385 đồng
Như vậy, trong quý II/2020, tổng số thuế GTGT đầu vào được khấu trừ của Công ty TNHH ABC là:
1.000.000+615.385=1.615.385đ
Đến cuối năm 2020, kế toán cần tổng hợp và xác định lại số thuế GTGT được khấu trừ thực tế của cả năm, sau đó điều chỉnh số liệu cho phù hợp.
Nếu tổng số thuế GTGT đầu vào đã tạm khấu trừ trong năm lớn hơn số thuế được xác định lại khi phân bổ cuối năm, kế toán sẽ kê khai giảm phần chênh lệch vào chỉ tiêu [37] trên tờ khai 01/GTGT theo quy định.
Ví dụ số 2:
Giả sử trong kỳ, tổng số thuế GTGT đầu vào của hàng hóa, dịch vụ dùng chung được tạm phân bổ là 10.000.000 đồng. Tuy nhiên, khi kế toán thực hiện tính toán lại vào cuối năm, kết quả cho thấy số thuế GTGT thực tế được khấu trừ chỉ còn 8.000.000 đồng. Điều này có nghĩa là Công ty Anpha đã khấu trừ vượt 2.000.000 đồng so với số thuế GTGT được xác định thực tế. Trong trường hợp này, kế toán phải kê khai điều chỉnh giảm 2.000.000 đồng tại chỉ tiêu [37] trên tờ khai 01/GTGT của kỳ quyết toán.
Ngược lại, nếu khi rà soát cuối năm, tổng số thuế GTGT đầu vào được tính toán lại cao hơn số thuế đã tạm khấu trừ trong năm, tức là doanh nghiệp khấu trừ thiếu so với thực tế, thì kế toán cần kê khai bổ sung phần chênh lệch tăng này vào chỉ tiêu [38] trên tờ khai 01/GTGT để đảm bảo số liệu khấu trừ thuế chính xác và phù hợp với quy định hiện hành.
Như vậy, phân bổ thuế giá trị gia tăng đầu vào là bước quan trọng giúp doanh nghiệp tính đúng, tính đủ phần thuế được khấu trừ. Thực hiện đúng quy trình không chỉ đảm bảo tuân thủ quy định thuế mà còn góp phần minh bạch tài chính và hạn chế rủi ro trong quá trình quyết toán.
