Từ 01/7/2025, chính sách bảo hiểm xã hội có nhiều thay đổi quan trọng, trong đó chủ hộ kinh doanh chính thức thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Điều này khiến nhiều hộ kinh doanh đặc biệt quan tâm đến mức đóng bảo hiểm xã hội hộ kinh doanh, bao gồm mức đóng cho chủ hộ, người lao động, các khoản bảo hiểm phải tham gia cũng như thủ tục thực hiện. Bài viết dưới đây của Ketoan.vn sẽ giúp bạn nắm rõ quy định mới, mức đóng cụ thể và những lưu ý quan trọng để thực hiện đúng nghĩa vụ theo pháp luật.
1. Từ 01/7/2025, chủ hộ kinh doanh thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc
Theo Luật Bảo hiểm xã hội 2014, chủ hộ kinh doanh cá thể không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc mà chỉ tham gia trên cơ sở tự nguyện.
Tuy nhiên, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (có hiệu lực từ 01/7/2025) đã mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Cụ thể, Khoản 1 Điều 2 quy định người lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc bao gồm:
Người lao động là công dân Việt Nam thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc bao gồm:
…m) Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh tham gia theo quy định của Chính phủ.
Như vậy, kể từ 01/7/2025, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh sẽ bắt buộc tham gia BHXH, đồng thời vẫn phải thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH cho người lao động (nếu có). Đây là điểm thay đổi quan trọng nhằm mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội và tăng cường an sinh cho khu vực kinh doanh cá thể.
2. Mức đóng bảo hiểm xã hội của hộ kinh doanh
Từ 01/7/2025, hộ kinh doanh có nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội cho chủ hộ kinh doanh và người lao động (nếu có). Trong đó, chủ hộ tham gia BHXH bắt buộc theo mức tiền lương đăng ký, còn hộ kinh doanh sử dụng lao động phải đóng đầy đủ các khoản BHXH, BHYT, BHTN và bảo hiểm tai nạn lao động theo quy định.
2.1 Mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh
Chủ hộ kinh doanh thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc được tự lựa chọn mức tiền lương làm căn cứ đóng, nhưng phải nằm trong giới hạn do pháp luật quy định. Theo điểm a, b khoản 4 Điều 33 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, tỷ lệ đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh là 25% tiền lương, trong đó:
- 3% vào quỹ ốm đau và thai sản
- 22% vào quỹ hưu trí và tử tuất
Theo khoản 1 Điều 31 Luật BHXH 2024, mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH được xác định như sau:
- Mức đóng tối thiểu: bằng 25% mức lương cơ sở. Với mức lương cơ sở hiện hành là 2.340.000 đồng/tháng, mức đóng BHXH thấp nhất của chủ hộ kinh doanh là 585.000 đồng/tháng.
- Mức đóng tối đa: bằng 20 lần mức tham chiếu, tương đương 11.700.000 đồng/tháng.
Như vậy, kể từ 01/7/2025, mức đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh dao động từ 585.000 đồng đến 11.700.000 đồng/tháng, tùy theo mức tiền lương đăng ký làm căn cứ đóng.
2.2 Mức đóng bảo hiểm xã hội đối với người lao động làm việc tại hộ kinh doanh
Căn cứ Luật Bảo hiểm xã hội 2024, Luật Việc làm 2013 và Luật An toàn, vệ sinh lao động 2015, kể từ 01/7/2025, hộ kinh doanh có sử dụng lao động phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tham gia các loại bảo hiểm bắt buộc cho người lao động, bao gồm:
- Bảo hiểm xã hội bắt buộc (BHXH): quỹ hưu trí – tử tuất và quỹ ốm đau – thai sản
- Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN)
- Bảo hiểm y tế (BHYT)
- Bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp (BHTNLĐ-BNN)
Tổng tỷ lệ đóng các khoản bảo hiểm nêu trên là 21,5% quỹ tiền lương tháng của người lao động, thực hiện theo Quyết định 595/QĐ-BHXH và Nghị định 58/2020/NĐ-CP.
3. Chủ hộ kinh doanh không đóng BHXH bị xử phạt thế nào?
Kể từ 01/7/2025, nếu chủ hộ kinh doanh không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH cho bản thân và người lao động, sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP.
Mức phạt tiền:
- Phạt từ 18% – 20% tổng số tiền BHXH, BHTN phải đóng tại thời điểm lập biên bản (tối đa 75 triệu đồng), áp dụng khi:
- Không đóng BHXH, BHTN cho người lao động thuộc diện bắt buộc;
- Hành vi chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Phạt từ 50 – 75 triệu đồng nếu có hành vi trốn đóng BHXH, BHTN, nhưng chưa bị xử lý hình sự.
Biện pháp khắc phục hậu quả:
- Nộp tiền phạt
- Nộp đủ số tiền BHXH, BHTN còn thiếu
- Nộp tiền lãi chậm đóng, tính bằng 2 lần mức lãi suất đầu tư bình quân của quỹ BHXH của năm trước đối với số tiền chậm hoặc trốn đóng
Trường hợp không tự nguyện chấp hành, cơ quan có thẩm quyền có thể trích tiền trực tiếp từ tài khoản của chủ hộ tại ngân hàng hoặc kho bạc để thu hồi khoản nợ và tiền lãi theo quy định.
4. Hướng dẫn thủ tục đăng ký BHXH lần đầu cho hộ kinh doanh
Thủ tục đăng ký BHXH lần đầu đối với hộ kinh doanh được thực hiện tùy theo đối tượng tham gia, bao gồm chủ hộ kinh doanh và người lao động (nếu có). Theo Điều 6 Nghị định 158/2025/NĐ-CP và Điều 28 Luật BHXH 2024, chủ hộ kinh doanh có trách nhiệm đăng ký tham gia BHXH cho người lao động trong vòng 30 ngày kể từ ngày ký hợp đồng lao động. Quy trình thực hiện như sau:
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ
Hồ sơ người lao động cần có:
- Tờ khai TK1-TS (mẫu mới nhất của cơ quan BHXH);
- Giấy tờ chứng minh quyền lợi BHYT cao hơn (nếu có), theo Phụ lục 03 – Quyết định 595/QĐ-BHXH.
Hồ sơ chủ hộ kinh doanh cần có:
- Tờ khai TK3-TS – đơn vị tham gia BHXH, BHYT;
- Danh sách lao động tham gia BHXH, BHYT, BHTN (Mẫu D02-LT);
- Bảng kê thông tin Mẫu D01-TS.
Bước 2: Nộp hồ sơ
Hộ kinh doanh nộp hồ sơ tại cơ quan BHXH cấp cơ sở nơi đặt địa điểm kinh doanh bằng một trong các hình thức:
- Nộp trực tiếp tại bộ phận tiếp nhận hồ sơ;
- Nộp qua bưu điện (Vietnam Post);
- Nộp trực tuyến qua phần mềm BHXH (yêu cầu có chữ ký số).
Bước 3: Nhận kết quả
Trong thời hạn không quá 05 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan BHXH sẽ cấp sổ BHXH và thẻ BHYT cho chủ hộ và người lao động. Trường hợp không giải quyết, cơ quan BHXH phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do. Kết quả được trả thông qua dịch vụ bưu chính theo thông tin đăng ký của hộ kinh doanh.
5. Giải đáp một số thắc mắc liên quan
Câu hỏi 1: Chủ hộ kinh doanh đã đủ tuổi nghỉ hưu có phải tham gia BHXH bắt buộc từ 01/7/2025 không?
Trả lời:
Theo Khoản 7 Điều 2 Luật BHXH 2024, từ 01/7/2025, người đã đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định của Bộ luật Lao động không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, trong đó có chủ hộ kinh doanh.
Tuy nhiên, trường hợp thời gian đóng BHXH còn thiếu không quá 6 tháng để đủ điều kiện hưởng lương hưu thì vẫn phải tham gia BHXH bắt buộc theo quy định.
Câu hỏi 2: Chủ hộ kinh doanh đã tham gia BHXH bắt buộc tại doanh nghiệp khác có phải đóng thêm BHXH cho hộ kinh doanh không?
Trả lời:
Không. Nếu chủ hộ kinh doanh đang làm việc tại doanh nghiệp khác và đã tham gia BHXH bắt buộc tại đơn vị đó, thì không phải tham gia thêm BHXH bắt buộc với tư cách là chủ hộ kinh doanh.
Câu hỏi 3: Chủ hộ kinh doanh đang đóng BHXH tự nguyện thì chuyển sang BHXH bắt buộc như thế nào?
Trả lời:
Từ 01/7/2025, nếu chủ hộ kinh doanh thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, người tham gia cần chấm dứt BHXH tự nguyện bằng cách làm thủ tục báo giảm (nộp Tờ khai TK1-TS) tại cơ quan BHXH hoặc tổ chức dịch vụ thu nơi đang tham gia. Sau đó, thực hiện đăng ký tham gia BHXH bắt buộc theo quy định.
Việc quy định rõ mức đóng bảo hiểm xã hội hộ kinh doanh từ 01/7/2025 không chỉ giúp mở rộng diện bao phủ an sinh xã hội mà còn đảm bảo quyền lợi lâu dài cho chủ hộ và người lao động. Để tránh rủi ro bị xử phạt và phát sinh chi phí không đáng có, hộ kinh doanh cần chủ động cập nhật quy định, xác định đúng mức đóng và thực hiện đầy đủ thủ tục đăng ký BHXH theo hướng dẫn.
