Khi tạm trích lập quỹ đầu tư phát triển từ lợi nhuận sau thuế chưa phân phối thì hạch toán ra sao? Trường hợp công ty cổ phần phát hành thêm cổ phiếu từ nguồn Quỹ đầu tư phát triển thì xử lý như thế nào?
Theo dõi bài viết dưới đây để nắm rõ nguyên tắc kế toán, kết cấu tài khoản và nội dung phản ảnh, cách hạch toán kèm ví dụ thực tiễn cho Tài khoản 414 – Quỹ đầu tư phát triển theo thông tư 99/2025/TT-BTC.
1. Nguyên tắc kế toán
Theo thông tư 99/2025/TT-BTC, Tài khoản 414 là tài khoản “Quỹ đầu tư phát triển“, dùng để phản ánh số hiện có và tình hình tăng, giảm quỹ đầu tư phát triển của doanh nghiệp.
Trong đó:
- Quỹ đầu tư phát triển được trích lập từ lợi nhuận sau thuế chưa phân phối và được sử dụng vào việc đầu tư mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh hoặc đầu tư chiều sâu của doanh nghiệp.
- Việc trích và sử dụng quỹ đầu tư phát triển phải theo cơ chế tài chính hiện hành đối với từng loại doanh nghiệp hoặc quyết định của chủ sở hữu.
=> Như vậy, so với quy định trước đây tại thông tư 200/2014/TT-BTC, nguyên tắc kế toán của TK 414 theo TT 99/2025/TT-BTC không thay đổi mới. Tuy nhiên, TT 99 đã bỏ đi phần quy định cụ thể trích cũ dự phòng, cụ thể:
Theo thông tư 200: “Doanh nghiệp không tiếp tục trích Quỹ dự phòng tài chính. Chủ sở hữu doanh nghiệp ra quyết định chuyển số dư Quỹ dự phòng tài chính vào Quỹ đầu tư phát triển.”
2. Kết cấu và nội dung phản ánh của Tài khoản 414 – Quỹ đầu tư phát triển
| Bên Nợ (phản ánh giảm quỹ) | Bên Có (phản ánh tăng quỹ) |
| Phản ánh tình hình chi tiêu, sử dụng quỹ đầu tư phát triển của doanh nghiệp. | Phản ánh quỹ đầu tư phát triển tăng do được trích lập từ lợi nhuận sau thuế. |
Tài khoản 414 có số dư bên Có phản ánh số Quỹ đầu tư phát triển hiện có của doanh nghiệp tại thời điểm kết thúc kỳ kế toán.
3. Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu với Tài khoản 414 – Quỹ đầu tư phát triển
Theo nội dung hướng dẫn tại thông tư 99/2025/TT-BTC, cách hạch toán các nghiệp vụ phát sinh với TK 414 như sau:
a) Trong kỳ, khi tạm trích lập quỹ đầu tư phát triển từ lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, ghi:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
Có TK 414 – Quỹ đầu tư phát triển.
b) Cuối năm, xác định số quỹ đầu tư phát triển được trích, doanh nghiệp tính số được trích thêm (nếu có), ghi:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
Có TK 414 – Quỹ đầu tư phát triển.
c) Trường hợp công ty cổ phần phát hành thêm cổ phiếu từ nguồn Quỹ đầu tư phát triển, doanh nghiệp phải kết chuyển Quỹ đầu tư phát triển sang vốn đầu tư của chủ sở hữu, ghi:
Nợ TK 414 – Quỹ đầu tư phát triển
Có TK 4111 – Vốn góp của chủ sở hữu (theo mệnh giá).
d) Khi doanh nghiệp không phải là công ty cổ phần bổ sung vốn điều lệ từ Quỹ đầu tư phát triển, doanh nghiệp phải kết chuyển Quỹ đầu tư phát triển sang Vốn đầu tư của chủ sở hữu, ghi:
Nợ TK 414 – Quỹ đầu tư phát triển
Có TK 4111 – Vốn góp của chủ sở hữu.
4. Tình huống thực tế và cách hạch toán TK 414 theo thông tư 99/2025/TT-BTC
Tình huống: Công ty Cổ phần May mặc Thành Công (Doanh nghiệp A). Thời điểm: Cuối niên độ kế toán năm 2025 và đầu năm 2026. Dữ liệu tài chính:
- Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm 2025 của công ty là: 5.000.000.000 VNĐ (5 tỷ đồng).
- Theo điều lệ công ty và Nghị quyết Đại hội đồng cổ đông, công ty thực hiện trích lập Quỹ đầu tư phát triển với tỷ lệ 10% lợi nhuận sau thuế.
- Sang năm 2026, công ty quyết định sử dụng 200.000.000 VNĐ từ Quỹ đầu tư phát triển để phát hành thêm cổ phiếu trả cổ tức (tăng vốn điều lệ).
Hướng dẫn cách hạch toán:
Nghiệp vụ 1: Trích lập quỹ từ lợi nhuận (Cuối năm 2025)
Phân tích:
Căn cứ vào nguyên tắc kế toán, quỹ được trích từ lợi nhuận sau thuế.
Số tiền trích lập = 5.000.000.000 x 10% = 500.000.000 VNĐ.
Định khoản: Kế toán ghi nhận việc giảm Lợi nhuận chưa phân phối và tăng Quỹ đầu tư phát triển.
Nợ TK 421 (lợi nhuận sau thuế chưa phân phối): 500.000.000 VNĐ
Có TK 414 (Quỹ đầu tư phát triển): 500.000.000 VNĐ
Nghiệp vụ 2: Sử dụng quỹ để tăng vốn điều lệ (Năm 2026)
Phân tích:
Công ty A là công ty cổ phần, phát hành thêm cổ phiếu từ nguồn Quỹ này để tăng vốn.
Số tiền thực hiện: 200.000.000 VNĐ.
Định khoản: Kế toán ghi nhận giảm Quỹ đầu tư phát triển và tăng Vốn góp của chủ sở hữu.
Nợ TK 414 (Quỹ đầu tư phát triển): 200.000.000 VNĐ
Có TK 4111 (Vốn góp chủ sở hữu): 200.000.000 VNĐ
Tổng hợp số dư trên TK 414 trên sổ cái:
Sau hai nghiệp vụ trên, sổ cái Tài khoản 414 của Công ty A sẽ thể hiện như sau (Giả sử số dư đầu kỳ là 0):
Bên Có (Tăng): 500.000.000 VNĐ (Do trích lập).
Bên Nợ (Giảm): 200.000.000 VNĐ (Do chuyển sang vốn).
Số dư cuối kỳ (Bên Có): 500.000.000 – 200.000.000 = 300.000.000 VNĐ.
=> Số dư 300 triệu này phản ánh số Quỹ đầu tư phát triển hiện còn lại để phục vụ cho các mục đích mở rộng quy mô hoặc đầu tư chiều sâu sau này.
Tạm kết:
Trên đây là toàn bộ hướng dẫn về kết cấu và phương pháp hạch toán Tài khoản 414 – Quỹ đầu tư phát triển cập nhật theo Thông tư 99/2025/TT-BTC. Hãy áp dụng ngay các quy tắc này vào kỳ kế toán hiện tại để đảm bảo báo cáo tài chính của đơn vị luôn chuẩn xác.
