Trong bối cảnh các doanh nghiệp Việt Nam ngày càng mở rộng quan hệ với các bên liên kết, đặc biệt thông qua các giao dịch tài chính như vay vốn, việc kê khai và hạch toán chi phí lãi vay không được trừ đang trở thành một nội dung được cơ quan thuế kiểm soát chặt chẽ. Việc tuân thủ đúng quy định về chi phí không được trừ trong giao dịch liên kết không chỉ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro thuế mà còn nâng cao tính minh bạch và chuẩn mực trong quản trị tài chính. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cho doanh nghiệp về cách xác định, kê khai và hạch toán chi phí lãi vay không được trừ trong giao dịch liên kết.
1. Căn cứ pháp lý loại chi phí lãi vay không được trừ
Theo Điều 16 Nghị định 132/2020/NĐ-CP, các khoản chi phí lãi vay trong giao dịch liên kết không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp nếu rơi vào các trường hợp sau:
- Tổng chi phí lãi vay thuần phát sinh trong kỳ vượt quá 30% tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh cộng chi phí lãi vay và chi phí khấu hao trong kỳ.
- Khoản vay phát sinh từ bên thứ ba nhưng có bên liên kết bảo lãnh hoặc cam kết thanh toán.
- Khoản lãi vay không theo nguyên tắc giá giao dịch độc lập.
- Không có đầy đủ hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết theo quy định tại Nghị định 132.
Trường hợp doanh nghiệp đang lỗ, hoặc lợi nhuận trước thuế, lãi vay và khấu hao nhỏ hơn hoặc bằng 0 thì giới hạn 30% được tính bằng 0, đồng nghĩa với việc toàn bộ chi phí lãi vay liên kết sẽ không được trừ.
2. Cách hạch toán chi phí lãi vay không được trừ
Chi phí lãi vay phát sinh thực tế vẫn được ghi nhận đầy đủ theo đúng bản chất nghiệp vụ tài chính. Cụ thể, khi ghi nhận chi phí lãi vay phải trả, hạch toán:
Nợ TK 635 – Chi phí tài chính
Có TK 111, 112, 331.
3. Cách theo dõi và quản lý
Để đảm bảo việc kê khai thuế chính xác, doanh nghiệp cần thiết lập quy trình theo dõi và quản lý chi phí lãi vay giao dịch liên kết một cách hệ thống, bao gồm:
– Lập bảng theo dõi chi tiết từng khoản vay với bên liên kết: Ghi rõ thời điểm ký hợp đồng, thời gian vay, lãi suất áp dụng, số tiền vay, thời hạn trả nợ, hình thức thanh toán, và tên tổ chức/cá nhân cho vay. Nên cập nhật định kỳ (tháng/quý) để kiểm soát biến động.
– Phân loại chi tiết các khoản vay liên kết và không liên kết: Việc này nhằm mục tiêu xác định đúng phạm vi điều chỉnh theo Nghị định 132. Khoản vay từ bên thứ ba có bảo lãnh từ bên liên kết cũng được xem là giao dịch liên kết.
Tính toán giới hạn 30% theo quy định tại Điều 16:
Giới hạn = 30% × (Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh + Chi phí lãi vay + Chi phí khấu hao)
Tổng chi phí lãi vay vượt giới hạn này sẽ bị loại khi xác định thu nhập chịu thuế.
– So sánh, xác định và theo dõi phần lãi vay vượt mức: Phần chi phí lãi vay vượt mức giới hạn 30% được tổng hợp vào bảng theo dõi riêng, phục vụ việc kê khai thuế và chuyển lùi sang các năm sau nếu đủ điều kiện.
– Lưu trữ hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết: Bao gồm hợp đồng vay, tài liệu xác định lãi suất độc lập, xác nhận thanh toán, và báo cáo phân tích chức năng, rủi ro, tài sản liên quan đến khoản vay.
– Định kỳ đánh giá lại: Cuối mỗi quý hoặc năm tài chính, doanh nghiệp nên rà soát lại tổng hợp các khoản vay và mức khống chế để kịp thời điều chỉnh chiến lược tài chính và tránh rủi ro khi quyết toán thuế.
4. Kê khai phần chi phí lãi vay không được trừ lên chỉ tiêu nào?
Chi phí lãi vay không được trừ được kê khai rõ ràng trong tờ khai quyết toán thuế và phụ lục giao dịch liên kết:
– Tờ khai quyết toán thuế TNDN – Mẫu 01/TNDN (Thông tư 80/2021/TT-BTC). Khoản chi phí lãi vay không được trừ được ghi tại Chỉ tiêu B4 – Các khoản chi không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế.
– Phụ lục Giao dịch liên kết – Mẫu 01 (kèm theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP):
- Ghi đầy đủ thông tin về khoản vay, bao gồm: tên bên cho vay, mối quan hệ liên kết, lãi suất, số tiền vay, thời hạn vay, lãi phải trả, tổng chi phí lãi vay trong kỳ.
- Kèm theo thuyết minh việc xác định giá thị trường và lý do không được trừ (nếu có).
– Chuyển chi phí lãi vay không được trừ sang kỳ sau. Phần vượt khống chế 30% chưa được trừ trong năm hiện tại sẽ được chuyển sang các kỳ tiếp theo trong thời gian không quá 5 năm. Doanh nghiệp cần lưu hồ sơ theo dõi và kê khai đúng kỳ để được trừ hợp lệ.
5. Một số thắc mắc thường gặp về chi phí lãi vay trong giao dịch liên kết
Chi phí lãi vay trong giao dịch liên kết luôn không được trừ?
Không hoàn toàn đúng. Chi phí lãi vay trong giao dịch liên kết chỉ không được trừ nếu:
- Vượt giới hạn khống chế 30%
- Không tuân thủ nguyên tắc giá thị trường
- Thiếu hồ sơ chứng minh hợp lý, hợp lệ theo Nghị định 132.
Nếu khoản vay tuân thủ đúng nguyên tắc định giá, có đầy đủ chứng từ và trong giới hạn khống chế thì chi phí lãi vay vẫn được trừ bình thường.
Doanh nghiệp bị lỗ có được tính chi phí lãi vay không?
Không. Nếu doanh nghiệp có lợi nhuận trước thuế cộng lãi vay và khấu hao nhỏ hơn hoặc bằng 0 thì phần khống chế 30% sẽ được hiểu là 0, đồng nghĩa với việc toàn bộ chi phí lãi vay trong giao dịch liên kết đều không được trừ trong kỳ.
Khoản vay từ ngân hàng có bị coi là giao dịch liên kết nếu có bảo lãnh từ công ty mẹ?
Có. Theo quy định tại Nghị định 132, nếu khoản vay từ tổ chức độc lập nhưng được bảo lãnh hoặc đảm bảo thanh toán bởi bên liên kết thì vẫn được coi là giao dịch liên kết và thuộc phạm vi điều chỉnh của quy định khống chế chi phí lãi vay.
Phần chi phí lãi vay không được trừ có được chuyển kỳ sau không?
Có. Phần chi phí lãi vay vượt ngưỡng khống chế 30% được phép chuyển lùi sang tối đa 05 năm liên tiếp, bắt đầu từ năm tiếp theo năm phát sinh. Tuy nhiên, để được trừ trong các kỳ sau, doanh nghiệp phải đảm bảo điều kiện hồ sơ, kê khai và không vượt giới hạn khống chế trong từng năm tương ứng.
Tạm kết:
Chi phí lãi vay trong giao dịch liên kết là một trong những vấn đề trọng yếu trong công tác quyết toán và thanh tra thuế. Doanh nghiệp cần hiểu rõ căn cứ pháp lý, thực hiện hạch toán đúng bản chất và kê khai chính xác các chỉ tiêu liên quan, đặc biệt là khi hạch toán chi phí lãi vay không được trừ trong giao dịch liên kết. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi vừa cung cấp sẽ đem lại nhiều giá trị hữu ích cho bạn đọc.
