Từ ngày 7/08/2025 Mỹ chính thức áp thuế đối ứng có hiệu lực với các nước xuất khẩu sang Mỹ dao động từ 10% đến 41%. Trong đó, Mỹ áp thuế đối ứng với Việt Nam là 20%, mặc dù thấp hơn mức 46% tuyên bố ban đầu nhưng vẫn cao hơn thuế suất áp dụng của nhiều ngành hàng Việt xuất khẩu sang Mỹ. Vậy thuế đối ứng là gì? Tác động của thuế đối ứng tới doanh nghiệp Việt như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết này cùng Kế Toán VN:
1. Thuế đối ứng là gì?
Hiện tại các văn bản pháp luật Việt Nam chưa có nêu khái niệm cụ thể cho “thuế đối ứng”. Nhưng ta có thể hiểu loại thuế này như sau:
Thuế đối ứng (tiếng anh là Reciprocal Tariff) là mức thuế nhập khẩu của một quốc gia áp lên hàng hóa từ quốc gia khác để “đáp trả” hoặc cân bằng các biện pháp thương mại bị coi là bất lợi (ví dụ: tăng thuế, trợ cấp vượt mức,…) để khôi phục cân bằng, tạo sức ép đàm phán và bảo vệ lợi ích kinh tế trong nước.
Trong thuế quan, thuế đối ứng nằm trong nhóm phòng vệ thương mại (ví dụ như: thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp hoặc thuế tự vệ). Điểm khác biệt của thuế đối ứng là tính chất “có qua có lại” trong chính sách thuế quan mà không cần chứng minh thiệt hại cụ thể như thuế chống bán phá giá.
Do đó, khi một quốc gia áp thuế cao lên hàng hóa quốc gia khác, thì nước đó có thể đáp trả bằng việc đặt thuế đối ứng lên hàng hóa của quốc gia kia để tái lập công bằng.
Ví dụ:
- Năm 2018, Mỹ áp thuế 25% lên 34 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc, bao gồm máy móc và linh kiện điện tử, dẫn đến phản ứng từ Trung Quốc với thuế 25% lên đậu nành và ô tô Mỹ.
- Cùng năm 2018, Canada áp thuế 10% lên nước ngọt, sữa chua và các sản phẩm khác của Mỹ để đáp trả thuế 25% mà Mỹ áp lên thép Canada.
- Ấn Độ áp thuế 20% lên hạnh nhân và táo Mỹ năm 2019 để đáp trả việc Mỹ rút ưu đãi thuế GSP, sau đó hai bên đàm phán giảm thuế vào năm 2023.
2. Các loại thuế bổ sung tại Việt Nam
Ta có thể hiểu thuế đối ứng tương tự như một loại thuế bổ sung. Theo luật điều 4 luật thuế xuất khẩu, nhập khẩu 2016 (số 107/2016/QH13) thì có 3 loại thuế bổ sung bao gồm:
- Thuế chống bán phá giá là thuế nhập khẩu bổ sung được áp dụng trong trường hợp hàng hóa bán phá giá nhập khẩu vào Việt Nam gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước hoặc ngăn cản sự hình thành của ngành sản xuất trong nước.
- Thuế chống trợ cấp là thuế nhập khẩu bổ sung được áp dụng trong trường hợp hàng hóa được trợ cấp nhập khẩu vào Việt Nam gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước hoặc ngăn cản sự hình thành của ngành sản xuất trong nước.
- Thuế tự vệ là thuế nhập khẩu bổ sung được áp dụng trong trường hợp nhập khẩu hàng hóa quá mức vào Việt Nam gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe dọa gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước hoặc ngăn cản sự hình thành của ngành sản xuất trong nước.
3. Tác động của thuế đối ứng
Thuế đối ứng tác động trực tiếp đến doanh nghiệp và nền kinh tế:
- Đối với doanh nghiệp:
- Làm tăng chi phí và giá bán do doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu/linh kiện chịu chi phí cao hơn khiến biên lợi nhuận giảm và phải tăng giá (giảm lợi thế cạnh tranh) hoặc cắt giảm chi phí.
- Ngành hàng cạnh tranh với hàng nhập khẩu được bảo hộ tạm thời sẽ giúp tăng sản lượng/việc làm nhưng có thể giảm động lực nâng năng suất nếu bảo hộ kéo dài.
- Các doanh nghiệp xuất khẩu có nguy cơ bị đối tác áp thuế đáp trả lên hàng hóa và mất thị phần.
- Gián đoạn nguồn cung phải chuyển nguồn/đổi nhà cung cấp, tăng tồn kho an toàn, rủi ro chậm tiến độ.
- Tăng chi phí thủ tục HS, C/O, ký quỹ/thuế nộp ngay tại cửa khẩu, làm gia tăng áp lực dòng tiền lên doanh nghiệp.
- Đối với nền kinh tế:
- Trong ngắn hạn, các quốc gia áp thuế đối ứng sẽ giảm nhập khẩu và tăng thu NSNN từ thuế, cải thiện cục bộ việc làm cho các ngành nghề được bảo hộ, nhưng lạm phát chi phí đẩy và giảm thặng dư tiêu dùng.
- Trong dài hạn, gây nguy cơ hiệu quả phân bổ kém, giảm năng suất tổng hợp (TFP), khiến xu hướng đầu tư tư nhân thận trọng hơn.
- Rủi ro vòng xoáy trả đũa khiến suy giảm thương mại song phương/đa phương và kéo GDP giảm.
- Cán cân vãng lai có thể cải thiện ngắn hạn do nhập giảm nhưng kém bền vững nếu đầu vào sản xuất tăng.
4. Bài học từ việc Mỹ áp thuế đối ứng lên hơn 180 quốc gia
Ngày 3/04/2025, Mỹ công bố danh sách mức thuế suất đối ứng với hơn 180 quốc gia. Nhiều chuyên gia cho rằng cách tính thuế đối ứng của Mỹ dựa trên công thức liên quan đến mức thâm hụt thương mại song phương.
Ví dụ như Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ 136,6 tỷ USD, nhập khẩu 13,1 tỷ USD, tạo ra thâm hụt 123,5 tỷ USD. Mỹ cho rằng đây chính là mức thuế mà Việt Nam áp lên hàng hóa Mỹ, do đó quyết định đặt mức thuế đối ứng 46% lên hàng hóa Việt Nam.
Tuy nhiên, sau khi đạt được thỏa thuận thương mại với Việt Nam, Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định áp mức thuế 20% với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam và 40% đối với hàng hóa trung chuyển. Cùng với đó, Việt Nam đưa mức thuế nhập khẩu với hàng hóa của Mỹ xuống 0%.
Đây là kịch bản chấp nhận được và tốt hơn nhiều so với mức thuế 46% ban đầu mà Mỹ áp cho hàng hóa Việt Nam. Tuy rằng mức thuế 20% vẫn cao và chắc chắn sẽ tác động đến các doanh nghiệp xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ.
Để đối phó với thuế đối ứng, doanh nghiệp có thể thực hiện:
- Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Nếu Mỹ áp thuế cao thì hãy chuyển sang các thị trường khác. Ví dụ năm 2018 khi bị Mỹ áp thuế, các doanh nghiệp Trung Quốc đã chuyển hướng sang EU và ASEAN.
- Doanh nghiệp có thể đàm phán với đối tác để chia sẻ, điều chỉnh giá bán, hoặc hợp đồng dài hạn.
Tổng kết:
Tổng kết lại, thuế đối ứng có thể hiểu là một loại thuế bổ sung nhằm đáp trả hoặc đảm bảo công bằng song phương giữa 2 quốc gia. Nó có thể được sử dụng làm lợi thế để đàm phán và thỏa thuận nhưng tác động lớn đến doanh nghiệp và nền kinh tế. Mong rằng qua bài viết này, bạn đã nắm được khái niệm về thuế đối ứng, sự tác động của nó và nhìn nhận thực tế qua ví dụ Mỹ áp thuế 20% lên Việt Nam.
