Hoạt động đầu tư tài chính đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Việc quản lý và ghi nhận chính xác các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn không chỉ giúp đảm bảo minh bạch trong báo cáo tài chính mà còn tạo tiền đề cho các quyết định kinh doanh hiệu quả. Hướng dẫn hạch toán Tài khoản 128 theo Thông tư 133 dưới đây sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện và chi tiết, giúp người làm kế toán có thể thực hiện công việc một cách chính xác và nhanh chóng.
1. Tài khoản 128 theo Thông tư 133 là tài khoản gì?
Tài khoản 128 theo thông tư 133 là tài khoản Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn, được sử dụng để phản ánh số hiện có và tình hình biến động tăng, giảm của các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (ngoài các khoản chứng khoán kinh doanh) như: Các khoản tiền gửi ngân hàng có kỳ hạn (bao gồm cả các loại trái phiếu, tín phiếu, kỳ phiếu), các khoản cho vay nắm giữ đến ngày đáo hạn với mục đích thu lãi hàng kỳ và các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn khác.
2. Nguyên tắc kế toán của TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn theo TT133
Nguyên tắc kế toán đối với TK128 được quy định tại khoản 1, Điều 15 Thông tư 133/2016/TT-BTC như sau:
- Phạm vi áp dụng: Tài khoản 128 chỉ phản ánh các khoản đầu tư tài chính có kỳ hạn nắm giữ đến ngày đáo hạn mà doanh nghiệp có ý định và khả năng thực hiện đến cùng, ngoại trừ các công cụ nợ được mua với mục tiêu đầu cơ kiếm lời ngắn hạn (được ghi nhận tại TK 121 – Chứng khoán kinh doanh).
- Nguyên tắc ghi nhận ban đầu: Khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn được ghi sổ kế toán theo nguyên giá, bao gồm giá mua cộng với các chi phí liên quan trực tiếp đến giao dịch như: phí môi giới, chi phí giao dịch, lệ phí ngân hàng, thuế (nếu có) và các loại phí cung cấp thông tin.
- Theo dõi chi tiết: Kế toán cần mở sổ chi tiết cho từng khoản đầu tư cụ thể, phân loại theo kỳ hạn, đối tượng đầu tư, loại ngoại tệ, số lượng, v.v. Tại thời điểm lập Báo cáo tài chính, khoản đầu tư được phân loại là tài sản ngắn hạn hay dài hạn dựa vào thời gian còn lại đến ngày đáo hạn tính từ ngày lập báo cáo.
- Ghi nhận doanh thu tài chính: Tất cả các khoản thu tài chính phát sinh từ đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn như lãi tiền gửi, lãi cho vay, lãi/lỗ từ thanh lý hoặc chuyển nhượng cần được phản ánh đầy đủ và kịp thời vào doanh thu hoạt động tài chính.
- Xử lý khoản lãi dồn tích trước khi mua: Trường hợp doanh nghiệp mua khoản đầu tư mà trong đó đã bao gồm phần lãi dồn tích từ kỳ trước, kế toán phải phân tách khoản lãi này. Chỉ phần lãi phát sinh sau khi mua mới được ghi nhận vào doanh thu hoạt động tài chính; phần lãi dồn tích trước đó sẽ được trừ vào nguyên giá của khoản đầu tư.
- Đánh giá khả năng thu hồi: Đối với các khoản đầu tư không phải cho vay, doanh nghiệp cần đánh giá khả năng thu hồi gốc. Nếu có bằng chứng rõ ràng cho thấy một phần hay toàn bộ khoản đầu tư không thể thu hồi, kế toán phải ghi nhận tổn thất vào chi phí tài chính. Nếu tổn thất chưa xác định được một cách đáng tin cậy, doanh nghiệp vẫn phải thuyết minh rõ trong Báo cáo tài chính.
- Đánh giá lại khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ: Tại thời điểm lập Báo cáo tài chính, các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn có gốc ngoại tệ phải được đánh giá lại theo tỷ giá chuyển khoản trung bình cuối kỳ do ngân hàng mà doanh nghiệp thường xuyên giao dịch công bố. Cách xử lý chênh lệch tỷ giá phát sinh thực hiện theo quy định tại Điều 52 của Thông tư 133.
3. Kết cấu và nội dung phản ánh của TK128
Căn cứ khoản 2, Điều 15 Thông tư 133/2016/TT-BTC, kết cấu và nội dung phản ánh của TK128 bao gồm:
Tài khoản 128 được sử dụng để theo dõi toàn bộ giá trị các khoản đầu tư tài chính có kỳ hạn mà doanh nghiệp cam kết giữ đến ngày đáo hạn nhằm thu về các khoản lãi cố định hoặc định kỳ.
- Bên Nợ: Ghi nhận giá trị tăng của các khoản đầu tư phát sinh trong kỳ, bao gồm cả giá mua và các chi phí liên quan đến giao dịch đầu tư.
- Bên Có: Phản ánh phần giảm của khoản đầu tư do đáo hạn, thanh lý, chuyển nhượng hoặc tổn thất tài chính đã ghi nhận.
- Số dư cuối kỳ bên Nợ: Thể hiện giá trị các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn còn lại tại thời điểm lập báo cáo tài chính.
Tài khoản 128 được chi tiết thành 2 tài khoản cấp 2 gồm:
- Tài khoản 1281 – Tiền gửi có kỳ hạn: Theo dõi biến động và số dư hiện có của các khoản tiền gửi tại ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng theo các kỳ hạn cố định, với mục đích thu lãi định kỳ.
- Tài khoản 1288 – Các khoản đầu tư khác nắm giữ đến ngày đáo hạn: Ghi nhận các khoản đầu tư tài chính dài hạn khác không thuộc tiền gửi, như cổ phiếu ưu đãi có điều kiện mua lại bắt buộc trong tương lai, thương phiếu, trái phiếu, các hợp đồng cho vay có kỳ hạn… mà doanh nghiệp giữ cho đến ngày đáo hạn theo cam kết ban đầu.
4. Hướng dẫn hạch toán một số nghiệp vụ kinh tế liên quan đến Tài khoản 128 theo TT133
(1) Khi gửi tiền có kỳ hạn, cho vay, mua các khoản đầu tư để nắm giữ đến ngày đáo hạn bằng tiền, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn
Có các TK 111, 112.
(2) Định kỳ kế toán ghi nhận khoản phải thu về lãi tiền gửi, lãi trái phiếu, lãi cho vay, hạch toán:
Nợ TK 138 – Phải thu khác (TK 1388)
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (Lãi nhập gốc)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.
(3) Khi thu hồi các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn, hạch toán:
Nợ các TK 112, 111, 131, 152, 156, 211,….(Theo giá trị thu hồi)
Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (Nếu lỗ)
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (Giá trị ghi sổ)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (Nếu lãi).
(4) Chuyển các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn thành đầu tư vào đơn vị khác, hạch toán:
Nợ Tài khoản 228 Đầu tư góp vốn vào đơn vị khác (Theo giá trị hợp lý)
Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (Nếu lỗ)
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (Giá trị ghi sổ)
Có các TK liên quan (Nếu phải đầu tư thêm)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (Nếu lãi).
(5) Kế toán các giao dịch liên quan đến các khoản cho vay:
a. Trường hợp cho vay nhận lãi trước:
– Khi cho vay nhận lãi trước, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1288)
Có các TK 111, 112,… (Số tiền thực chi)
Có TK 3387 – Doanh thu chưa thực hiện (Phần lãi nhận trước).
– Định kỳ, tính và kết chuyển lãi của kỳ kế toán theo số lãi phải thu từng kỳ, hạch toán:
Nợ TK 3387 – Doanh thu chưa thực hiện
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.
– Thu hồi giá gốc của khoản cho vay khi đến hạn, hạch toán:
Nợ các TK 111, 112,…
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1288).
b. Trường hợp cho vay nhận lãi định kỳ:
– Khi cho vay, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1288)
Có các TK 111, 112,…
– Định kỳ ghi nhận tiền lãi cho vay, hạch toán:
Nợ các TK 111, 112, 138
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.
c. Trường hợp cho vay nhận lãi sau, hạch toán:
– Khi cho vay, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1288)
Có các TK 111, 112,…
– Định kỳ tính lãi cho vay phải thu và ghi nhận doanh thu theo số lãi phải thu từng kỳ, hạch toán:
Nợ TK 138 – Phải thu khác (TK 1388)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.
– Khi đến hạn thanh thu hồi nợ gốc của khoản cho vay, thu hồi gốc và lãi cho vay, hạch toán:
Nợ các TK 111, 112,…
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1288)
Có TK 138 – Phải thu khác (TK 1388) (Số lãi của các kỳ trước)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (Lãi kỳ đáo hạn).
(6) Đánh giá lại số dư các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn được phân loại là các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ:
– Trường hợp lãi, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn
Có TK 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái.
– Trường hợp lỗ, hạch toán:
Nợ TK 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn.
5. Các câu hỏi thường gặp liên quan đến TK128 theo TT133
Khi nào thì đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn được trình bày là tài sản ngắn hạn hoặc dài hạn?
Tùy thuộc vào thời gian còn lại đến ngày đáo hạn tại thời điểm lập báo cáo tài chính:
- Dưới 12 tháng: trình bày là tài sản ngắn hạn
- Từ 12 tháng trở lên: trình bày là tài sản dài hạn
TK128 được theo dõi theo nguyên tệ hay theo tỷ giá nào nếu là ngoại tệ?
Các khoản đầu tư bằng ngoại tệ được theo dõi theo nguyên tệ, và tại thời điểm lập Báo cáo tài chính, kế toán phải đánh giá lại theo tỷ giá chuyển khoản trung bình cuối kỳ của ngân hàng doanh nghiệp thường xuyên giao dịch.
Có được ghi nhận lãi đầu tư tích lũy trước thời điểm mua vào là doanh thu tài chính không?
Không. Phần lãi tích lũy trước khi doanh nghiệp mua khoản đầu tư không được ghi nhận là doanh thu, mà phải trừ vào giá gốc của khoản đầu tư. Chỉ phần lãi phát sinh sau thời điểm mua mới được hạch toán vào doanh thu tài chính.
Có phải đánh giá tổn thất các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn không?
Có. Nếu có bằng chứng chắc chắn cho thấy một phần hoặc toàn bộ khoản đầu tư không thu hồi được, kế toán phải ghi nhận tổn thất vào chi phí tài chính. Trường hợp chưa thể xác định giá trị tổn thất một cách đáng tin cậy, cần thuyết minh rõ ràng trên báo cáo tài chính.
Tạm kết:
Nắm vững cách hạch toán Tài khoản 128 theo thông tư 133 không chỉ góp phần nâng cao chất lượng báo cáo tài chính mà còn giúp doanh nghiệp theo dõi sát sao hiệu quả đầu tư. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi vừa cung cấp sẽ đem lại nhiều giá trị hữu ích cho bạn đọc.
